Ciołek Andrzej († 1436), podkomorzy sandomierski i starosta gen. wielkopolski był synem Andrzeja z Żelechowa wojewody mazowieckiego. Już w młodych latach dostał się C. na dwór królewski, a król Jagiełło powierzył temu sławnemu i doświadczonemu rycerzowi dowództwo nadwornej chorągwi w bitwie pod Grunwaldem. Dzięki wypróbowanej wierności zlecał mu król Władysław specjalne misje (m. in. w r. 1430 poselstwo do elektorów w Niemczech), odznaczył go przed r. 1420 godnością cześnika sandomierskiego, następnie burgrabiego chełmskiego, wreszcie podkomorzego sandomierskiego. W r. 1434 mianował go Władysław generalnym starostą wielkopolskim, lecz w rok później opuścił C. ten urząd, gdyż w r. 1435 powierzono mu dowództwo nad kilkotysięczną armią, która od południa osłaniać miała siły polsko-litewskie, walcząc z Świdrygiełłą.

Andrzej, choć doświadczony rycerz, zwycięsko ścierający się z wrogiem na polach Grunwaldu, czy też jako samoistny dowódzca w 1431 pod Ratnem, nazywany przez ajentów krzyżackich najzdolniejszym z polskich dowódców, pobity został przez Tatarów w 1435, a w klęsce postradał niemal całą armię (4.000 zabitych, 2.000 rannych). Od tego czasu nie brał C. czynnego udziału w życiu publicznym.

Należał C. bezsprzecznie do wybranych rycerzy Jagiełły, którzy w radzie i w boju wspierali króla; w służbie publicznej nie zaniedbywał wszakże podkomorzy sandomierski swych prywatnych interesów. Zubożały rycerz, z chwilą osiągnięcia przez brata, Stanisława, godności biskupa poznańskiego, otrzymał od niego w dożywocie klucz wsi biskupich.

Urzędnicy, IV/1; Spominki o Ciołkach (Mon. Pol. Hist. III); Długosz, Hist. Pol. IV i V; Lib. Ben.; Kod. Wp. V; Acta Cap. I i II; Cod. ep. XV t. II; Cod. Vit.; Akta Unii; Inventarium omnium et singulorum privilegiorum ed. Rykaczewski, Paris 1862; Kod. Wpol., X nr 1406; – rkp. Arch. Państw. w Kr.: Terr. Crac. 146, s. 533; Kod. Pol.

Karol Piotrowicz